Жыл сайын 6 желтоқсанда Қазақстан Республикасы прокуратура органдарының құрылған күні атап өтіледі.
1991 жылғы 6 желтоқсанда ҚазКСР Жоғарғы Кеңесінің «Қазақ КСР прокуратура органдарының бірыңғай жүйесін құру, олардың дербестігі мен тәуелсіздігін қамтамасыз ету туралы» қаулысымен ҚазКСР Бас Прокурорына бағынатын прокуратура органдарының бірыңғай жүйесі құрылды.
Осы кезден бастап прокуратура органдарының қызметі мен функциялары құқықтық мемлекет құрудың, заңдылықты қамтамасыз етудің, жеке адамның құқықтарын қорғаудың жалпы саяси міндеттеріне сүйене отырып үнемі жетілдіріліп отырды.
1992 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің қаулысымен «Қазақстан Республикасының прокуратурасы туралы» Заң қолданысқа енгізілді, оған сәйкес прокуратура Жоғарғы Кеңеске есеп беретін заңдардың орындалуын жоғары қадағалау органы болды.
Республика прокуратурасы төмен тұрған прокурорларды республиканың жоғары тұрған және Бас Прокурорына бағындыра отырып, бірыңғай орталықтандырылған жүйені құрайды. Ол өз өкілеттігін басқа мемлекеттік органдардан, лауазымды адамдардан тәуелсіз жүзеге асырады және Қазақстан Республикасының Президентіне ғана есеп береді.
Бас прокуратура Қазақстан Республикасының прокуратура органдарының бірыңғай орталықтандырылған жүйесіне басшылықты жүзеге асырады, мемлекет атынан заңда белгіленген шектерде және нысандарда Қазақстан Республикасының аумағында заңдылықтың сақталуын жоғары қадағалауды жүзеге асырады, сотта мемлекеттің мүдделерін білдіреді және мемлекет атынан қылмыстық қудалауды жүзеге асырады.
Прокуратура органдарының бірыңғай орталықтандырылған жүйесін Бас прокуратура, оған бағынысты ведомство, білім беру ұйымы, әскери прокуратура және көлік прокуратурасы, облыстар прокуратурасы органдары және оларға теңестірілген прокуратуралар (Республикалық маңызы бар қалалар мен астаналар), аудандық және оларға теңестірілген (қалалық, ауданаралық, сондай-ақ мамандандырылған) прокуратуралар құрайды.
Бүгінгі таңда Бас прокуратураның екі ведомствосы бар — Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті және активтерді қайтару комитеті.
Елдегі құқықтық тәртіпті қамтамасыз етудің нақты процестерін объективті көрсететін құқықтық статистиканың ведомствоаралық жүйесі 1997 жылы Мемлекет басшысының «Қазақстан Республикасының Құқық қорғау органдары жүйесін одан әрі реформалау жөніндегі шаралар туралы» Жарлығы бойынша құрылды, оған сәйкес ішкі істер министрлігінің, Әділет министрлігінің және бұрынғы Мемлекеттік тергеу комитетінің криминалдық ақпарат орталығының статистикалық қызметтері базасында Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанынан Құқықтық статистика және ақпарат орталығы құрылды.
Осы актінің қабылдануы құқықтық реформаның маңызды кезеңінің аяқталуымен белгіленді және өз тарихында алғаш рет Құқықтық статистика қадағалау органының қарауына берілді. Айта кету керек, бұл қадам жетекші криминологтардың ғылыми ұсыныстары мен тұжырымдарымен толығымен сәйкес келді, өйткені барлық ғалымдар құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласында бірыңғай орталықтандырылған орган құру қажеттілігін мойындады.
Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті мен оның аумақтық басқармалары Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 28 наурыздағы №1050 Жарлығымен Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанындағы таратылған құқықтық статистика және ақпарат орталығының мүлкі мен істерін басқару жөніндегі функциялары мен өкілеттіктерін оған бере отырып құрылды.
Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі Комитет — Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының құзыреті шегінде құқықтық статистиканы қалыптастыру және арнайы есепке алуды жүргізу жөніндегі мемлекеттік органның функциялары мен өкілеттіктерін жүзеге асыратын ведомство. Құқықтық статистиканы қалыптастыру, арнайы есепке алуды жүргізу және осы салада бақылау мен қадағалауды жүзеге асыру функцияларының үйлесуі мемлекетті криминогендік ахуалдың жай-күйі және қылмыстық қудалау органдары мен соттың қылмыстық-процестік қызметінің сандық-сапалық көрсеткіштері, кәсіпкерлікті қорғау және қолдау жөніндегі мемлекеттік органдардың жұмысы, сондай-ақ олардың қылмыстық қудалау мен сотқа қарсы күресі туралы барынша дұрыс ақпаратпен жүйелі түрде қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік шара болып табылады, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықтар, құқықтық статистика мен арнайы есептерді мүлдем жаңа деңгейге шығару.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2023 жылғы 23 мамырдағы №227 Жарлығына сәйкес Комитеттің аумақтық басқармалары департаменттер болып қайта құрылды.
Бүгінгі таңда Департаментте жеткілікті тәжірибелік құрам құрылды, оның ішінде құқықтық статистика органдарын құрудың басынан бастап жұмыс істейтін қызметкерлер бар.
Комитет кәсіби қоғамдастықта беделге ие болды, мемлекеттік басқару жүйесінде лайықты орынға ие болды және бүгінде елдегі заңдылық пен құқықтық тәртіп туралы барынша толық, объективті ақпарат көзі саналады.
«Электрондық қылмыстық іс», «Әкімшілік іс жүргізудің бірыңғай тізілімі», «Тексеру субъектілері мен объектілерінің бірыңғай тізілімі» сияқты цифрлық жобалардың әкімшісі және әзірлеушісі.
Прокуратура органдары, бұрынғыдай, елдегі заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайтуға бағытталған.
Прокуратура органдары күнін мерекелеу қарсаңында прокуратура органдарының барлық қызметкерлерін мерекемен құттықтағым келеді! Шын жүректен денсаулық, амандық, табыс және қызметте жаңа жетістіктер тілеймін!
Серік ӘБДЕНОВ,
ҚР Бас прокуратурасы Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің Ақтөбе облысы бойынша бастығы.
—